Nguồn gốc dòng họ Nguyễn Văn tại Làng Mỹ Lộc, Cẩm Huy

CỤ TỔ MẨU NGUYỄN THỊ DI

Người khai lập và phát triển dòng họ Nguyễn Văn tại Làng Mỹ Lộc, Cẩm Huy

     Con cháu dòng họ Nguyễn Văn tại Làng Mỹ Lộc, xã Cẩm Huy (nay là Tổ dân phố 3, Thị trấn Cẩm Xuyên), huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh, đời đời ghi nhớ và tri ân công lao của Cụ Tổ Mẫu Nguyễn Thị Di, người đã khai lập và phát triển dòng họ Nguyễn Văn tại mảnh đất này. Dù thông tin về cuộc đời Cụ còn khá hạn chế do thiếu sự ghi chép cụ thể, nhưng qua những gì được lưu truyền qua nhiều thế hệ, tấm gương kiên cường và nghị lực của Cụ vẫn sống mãi trong lòng mỗi người con cháu.

Cuộc đời và sự khởi nghiệp của Cụ Tổ Mẫu Nguyễn Thị Di

     Vào cuối thế kỷ 19, khoảng năm 1880, Cụ Tổ Mẫu Nguyễn Thị Di, với bản lĩnh và sự kiên cường của một người phụ nữ Việt Nam điển hình, cùng con trai Nguyễn Văn Hữu (tên thường gọi là Cố Cầu) rời quê hương đến làng Mỹ Lộc, xã Thạch Khê Trung (nay là xã Cẩm Huy). Khi đó, Cố Cầu mới chỉ khoảng 6-7 tuổi, một cậu bé còn thơ dại, không có gì ngoài hy vọng và ước mơ. Bằng nghị lực và tinh thần bất khuất, Cụ Tổ Mẫu đã cùng con trai gây dựng cơ nghiệp trên mảnh đất mới này, bắt đầu từ hai bàn tay trắng.

     Từ những ngày đầu gian khó, mẹ con Cụ Tổ Mẫu đã không ngừng nỗ lực, làm lụng chăm chỉ, xây dựng cơ nghiệp, phát triển đất đai, tạo dựng tài sản. Trong hơn 30 năm xây dựng tại Mỹ Lộc, Cụ Tổ Mẫu và Cố Cầu đã tạo lập được một gia sản lớn lao, bao gồm những nương vườn, ruộng đất, trâu bò, và xây dựng được một vị thế vững chắc trong cộng đồng. Các cánh đồng rộng lớn của làng, từ vùng Nương Cộ đến Trọt Cạn, Mã Nền, hay Hoang Mụ Đen, đều gắn liền với tên tuổi gia đình Nguyễn Văn, trong đó có những thửa ruộng mà bà con trong xóm vẫn gọi là "ruộng Cố Cầu".

Mối quan hệ với dòng Họ Hoàng

     Không chỉ là một người mẹ, người bà tận tụy, Cụ Tổ Mẫu còn có mối quan hệ gắn bó với gia đình Lý trưởng làng Mỹ Lộc. Sau khi đến Mỹ Lộc, Cụ kết duyên làm vợ lẽ của Cụ Hoàng Hữu Ngợi (hay còn gọi là Cố Hào), Lý trưởng của làng, và sinh ra người con trai tên là Hoàng Hữu Khoái (Cố Khoái). Tuy nhiên, do hoàn cảnh, Cụ đã gửi con trai thứ hai lại cho nhà Lý trưởng nuôi dưỡng để tiếp tục chăm sóc Cố Cầu, người con trai lớn của mình. Dù vậy, mối liên hệ giữa hai dòng họ Nguyễn và Hoàng vẫn được duy trì, cho đến nay, con cháu dòng họ Hoàng nhánh Cố Khoái vẫn thường xuyên về dự lễ giỗ Cụ Tổ Mẫu hàng năm.

Ngày Giỗ Tổ họ Nguyễn Văn

     Để tưởng nhớ công ơn của Cụ Tổ Mẫu, con cháu dòng họ Nguyễn Văn đã chọn ngày mất cảu Cụ là ngày 17 tháng 9 âm lịch hàng năm là ngày giỗ Tổ của dòng họ. Đây là dịp để mọi người trong dòng họ tụ họp, ôn lại truyền thống, và bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với Cụ Tổ Mẫu, người đã đặt nền móng cho sự phát triển của dòng họ Nguyễn Văn.

      Mộ của Cụ Tổ Mẫu Nguyễn Thị Di được an táng tại nghĩa trang dòng họ, phía Tây Nam chân Rú Trôốc, làng Mỹ Lộc, Cẩm Huy, nơi hàng năm, con cháu trở về dâng hương, tưởng nhớ công lao của bà.

Tấm gương kiên cường và nghị lực của người Phụ Nữ Việt Nam

     Cuộc đời của Cụ Tổ Mẫu Nguyễn Thị Di là minh chứng sống động cho phẩm hạnh, nghị lực và đức hy sinh của người phụ nữ Việt Nam trong bối cảnh lịch sử đầy biến động. Bằng sự tần tảo, kiên cường và hy sinh vì gia đình, Cụ không chỉ tạo dựng cơ nghiệp mà còn để lại cho con cháu những giá trị tinh thần vô giá, một tấm gương để mọi thế hệ học hỏi và noi theo.

     Vai trò của Cụ Tổ Mẫu Nguyễn Thị Di trong việc khai mở và phát triển dòng họ Nguyễn Văn tại Làng Mỹ Lộc, Cẩm Huy không chỉ đơn thuần là công lao của một người mẹ, mà còn là công lao của một người đã đặt nền móng cho sự thịnh vượng, phát triển của một dòng họ qua nhiều thế hệ. Cụ Tổ Mẫu là biểu tượng cho lòng yêu nước, sự bền bỉ, và trách nhiệm trong việc gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Kết luận

     Công lao của Cụ Tổ Mẫu Nguyễn Thị Di là vô cùng to lớn. Những gì bà để lại cho con cháu không chỉ là một gia sản vật chất mà còn là một gia tài tinh thần, là niềm tự hào của dòng họ Nguyễn Văn tại Làng Mỹ Lộc, Cẩm Huy. Việc tưởng nhớ và tri ân Cụ Tổ Mẫu không chỉ là trách nhiệm của con cháu trong dòng họ mà còn là cách để mỗi người con cháu gìn giữ những giá trị tốt đẹp của dòng họ và của dân tộc Việt Nam.

     Những lời ca ngợi này sẽ mãi vĩnh hằng, như một lời tri ân đối với người đã đặt nền móng cho sự phát triển của dòng họ Nguyễn Văn tại mảnh đất Mỹ Lộc, Cẩm Huy.

                                                                                       Bài viết của TS. Nguyễn Văn Trị - Đời thứ 5